Het gaat om mensen

Sociale zekerheid is in Nederland ooit opgezet omdat we vonden dat in een beschaafd land mensen recht hebben op ondersteuning. Om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat iedereen altijd een dak boven zijn hoofd kan hebben, te eten heeft en goede zorg heeft.

Inmiddels is sociale zekerheid steeds meer gebonden aan regels en controle. Dat laatste klinkt logisch. Het is immers bedoeld voor de mensen die het echt nodig hebben en we willen fraude voorkomen. Nederland is alleen een beetje doorgeschoten in de goede bedoelingen.

Om te voorkomen dat mensen frauderen is een woud aan regels opgetrokken. Die regels zorgen niet zozeer voor een beter systeem, maar zorgen ervoor dat alles in hokjes moet passen. Heb je bepaalde zorg nodig, maar past deze niet in het formulier? Jammer dan. En het systeem houdt zichzelf in stand, want ook zorgverleners en ambtenaren worden afgerekend op dezelfde formulieren. Al worden sommige steden daar gelukkig wat soepeler in.

Mensen die in de bijstand terecht zijn gekomen, komen helemaal terecht in een vicieuze cirkel van wantrouwen. De verhalen die ik daar de afgelopen jaren over heb gehoord zijn intriest. Iemand die bijstand nodig heeft wordt tegenwoordig eerder beschouwd als een profiteur of fraudeur, dan als iemand die recht heeft op sociale zekerheid, en geholpen moet worden richting een baan. Regels, plichten en boetes kunnen zich opstapelen en mensen in de bijstand voelen zich niet zelden echt niet meer behandeld als mensen.

Dat moet en dat kan anders. We moeten er als politiek weer echt van doordrongen zijn dat we praten over mensen. Niet over nummers of mogelijke fraudeurs. We moeten het weer hebben over sociale zekerheid. En in Harderwijk doen we daar een poging naar.

Afgelopen najaar is bijvoorbeeld met een grote meerderheid onze motie aangenomen om het boetebeleid in de bijstand te versoepelen. Om onderscheid te maken tussen fraude en fouten zonder kwade opzet, zoals het te laat inleveren van gegevens. De wethouder beloofde om hier snel mee aan de slag te gaan en het eerste kwartaal van 2019 de raad te informeren over de uitvoering. Helaas wachten we daar nog steeds op. Daarom hebben we hier ruim een maand geleden maar eens vragen over gesteld. Op de antwoorden wachten we nog steeds, ookal is de beantwoordingstermijn inmiddels verstreken. We hebben hier afgelopen week het College op aangesproken en gaan ervan uit dat de wethouder nu toch wel haast gaat maken.

Een ander aspect is de sollicitatieplicht. Zeker voor groepen ouderen kan dit een last zijn. Als er wekelijks een afwijzing terugkomt op de verplichte sollicitatie, dan kan dit ontzettend demotiverend zijn. Verschillende steden, zoals Rotterdam en Deventer zijn daarom begonnen met vrijstellingen van de sollicitatieplicht voor deze doelgroep, en kiezen voor maatwerk. Maatwerk waar ook vrijwilligerswerk bijvoorbeeld bij hoort, en waarbij je nog steeds geholpen wordt naar een baan. Waar je dus weer meer als een mens behandeld wordt.

Dat wil de PvdA in Harderwijk ook, maar helaas mondde deze poging uit in een welles-nietes spel met de wethouder over of dit juridisch wel mag, waardoor enkel is besloten dat de raad dit najaar de kaders rondom de sollicitatieplicht en de verplichte tegenprestatie gaat bespreken. Dat kan de opmaat zijn, naar een beleid wat begint bij mensen.

Landelijk is het basisinkomen wellicht een oplossing, plaatselijk kunnen we hierop vooruitlopen met menselijk beleid.